W celu ochrony roślin przed chorobami oraz szkodnikami, stosuje się środki ochrony roślin, zawierające substancje czynne, dzięki którym zapobiegawczo bądź doraźnie eliminuje się choroby, szkodniki oraz chwasty, stanowiące zagrożenie bądź ograniczające możliwości uprawowe roślin ozdobnych i użytkowych. Ze względu na substancję czynną, możemy rozróżnić środki, które swoje właściwości opierają na substancji aktywnej „chemicznej” bądź „naturalnej”. W miarę możliwości najlepiej sięgać po środki opierające się na naturalnych składnikach, ale nie zawsze będą one w pełni skuteczne. Nie mniej jednak, bez względu na skład, każdy środek ochrony roślin może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia, dlatego należy je stosować zgodnie z obowiązującym prawem przy zachowaniu szczególnej ostrożności i zasad BHP.
Wiele spośród fungicydów i zoocydów zarejestrowanych do użycia w Polsce, zawiera tę samą substancję aktywną, w takich samych ilościach, czy związki należące do tych samych grup chemicznych, o podobnym mechanizmie działania. Różnią się tylko nazwa handlowa, pod jaką są dostępne na półkach sklepowych. Wystarczy zatem wybierać do kolejnych zabiegów środki z innych grup, dostosowując je także do natężenia zagrożenia. Uniknie się w ten sposób ponownego użycia tej samej substancji. Wiadomo bowiem, że w efekcie stałego wprowadzania do środowiska danego związku toksycznego, organizmy poddawane jego działaniu uodporniają się i środek przestaje działać.
Środki ochrony roślin należy kupować wyłącznie w miejscach do tego przeznaczonych, a więc w sklepach ogrodniczych, centrach ogrodniczych oraz innych punktach handlowych cieszących się dobrą renomą, posiadających stosowane zezwolenia na sprzedaż środków ochrony roślin. Najlepiej jak punkt handlowy dysponuje odpowiednio wyszkoloną kadrą, która będzie w stanie, w razie naszych wątpliwości doradzić przy wyborze najbardziej odpowiedniego preparatu.
Najczęściej występujące szkodniki w uprawach ogrodniczych:
- Wciornastki (Thysanoptera)- niewielkie szkodniki znane jako przylżeńce. Wyróżniamy tysiące gatunków wciornastków, z których większość odżywia się sokami roślinnymi, a wybrane gatunki atakują nasze rośliny doniczkowe. Objawem pojawienia się szkodnika są jasne , biało srebrzyste plamy z czarnymi plamkami, będącymi odchodami.
- Wełnowce (Pseudococcidae)- zaliczane do czerwców niewielkie pluskwiaki pokryte białą, woskową wydzieliną z niteczkami przypominającymi kłaczki waty. Wydzielając rosę miodową, odpowiadają za pojawienie się grzybów sadzakowych.
- Mączliki (Aleyrododea)- jedne z najbardziej uciążliwych szkodników roślin doniczkowych. Osiągają do 2 mm długości, a rozpoznać je można poprzez woskowe, mączaste, wydzieliny jakie pokrywają ich ciało. Szkodnik w stadium dorosłym wyposażony jest w skrzydła, które umożliwiają mu przenoszenie się na inne rośliny. Na liściach zaatakowanej rośliny zaobserwujemy liczne białe mączliki, niewielkie larwy oraz liczne jajeczka.
- Mszyce (Aphidoidea) – jedne z najczęstszych szkodników roślin, także uprawianych w mieszkaniach. To niewielkie pluskwiaki, żerujące na młodych przyrostach, wysysając soki roślinne. Powodują deformację liści, wydzielają rosę miodową, doprowadzając do pojawienia się grzybów sadzakowych.
- Tarczniki (Diaspididae)- także zaliczane do czerwców, obejmują ponad tysiąc gatunków. Szkodniki o charakterystycznej budowie, skryte pod wypukłą brązowawą tarczką. Żywią się sokiem roślinnym i także wytwarzają rosę miodową.
- Ziemiórki (Sciaridae)- zaliczane do muchówek, niewielkie czarne owady, składające jaja w podłożu. Podłużne, białe larwy z czarną główką żerują w podłożu na korzeniach. Uszkodzenia korzeni prowadzą do zamierania roślin.
- Roztocza (Acariformes) z rodziny przędziorkowatych. Przędziorek chmielowiec powszechny szkodnik, żerujący na różnych roślinach użytkowych, pajęczaki wysysają soki, żerując na spodniej części liścia. Powodują powstawanie mozaikowych, żółtych plam, stopniowe zasychanie i w końcu opadanie liści. Samice mają zdolność do wytwarzania pajęczynki. Działanie szkodliwe mają pajęczaki dorosłe oraz larwy i nimfy. Stadium zimującym jest zapłodniona samica, która chowa się w glebie. Jaja są składane po spodniej stronie liści.
Najczęstsze choroby grzybowe roślin ogrodniczych:
- Szara pleśń - Gdy roślin jest dużo, zwiększa się wilgotność powietrza to w takich warunkach szybko rozprzestrzenia się szara pleśń. Choroba ta atakuje praktycznie wszystkie gatunki roślin. Jej źródłem jest gleba oraz obumarłe, gnijące resztki roślin. Porażone liście oraz pędy brązowieją i gniją, zaś kwiaty zasychają. Przy dużej wilgotności na porażonych częściach widoczny jest obfity szary nalot. Choroba ta atakuje również po śnieżnej zimie. Gdy wilgotność jest wysoka, a temperatura wynosi powyżej 0˚C, atak choroby staje się prawie pewny.
- Mączniak rzekomy , mączniak prawdziwy - Ten pierwszy przyczynia się do powstawania jasnożółtych plam w okolicach nerwów i szarego nalotu na dolnej części liścia. Liście bardzo szybko zaczynają opadać. Mączniak prawdziwy natomiast wywołuje biały, mączysty, ale łatwo usuwalny nalot na górnej stronie liści.
- Rdze - objawia się na dolnej stronie liści, początkowo drobnymi żółtymi plamkami, które z czasem zamieniają się w rdzawo-pomarańczowe skupiska zarodników. Chorobom sprzyjają wahania temperatury pomiędzy dniem a nocą i wysoka wilgotność. Zarodniki mogą przenosić się wraz z kroplami wody. Jest to kolejny powód, by przy podlewaniu nie moczyć liści roślin.
- Fytoftoroza jest groźną chorobą atakującą krzewy zimozielone. Objawia się ona brązowieniem pędów, a w przypadku krzewów liściastych występowaniem brązowych nacieków w kształcie litery „V” na liściach od strony ogonka. Rośliny mogą przestać rosnąć, pędy zaczynają zmieniać kolor na brązowy. Zamierają gałązki, a igły żółcieją, a później brązowieją, by w końcu uschnąć. Iglaki więdną. Zaleca się spalenie najbardziej chorych roślin. Zapobiegać jej możemy, podlewając rośliny odpowiednim preparatem. Zawarte w nim substancje wnikają do roślin poprzez korzenie i rozprzestrzeniają się aż po czubki liści. Daje to skuteczną ochronę od wnętrza rośliny preparatem, który nie tylko krąży po roślinie, ale też chroni ją przed atakami z zewnątrz.
- Zamieranie pędów - Grzyby powodujące chorobę infekują rośliny uszkodzone przez mróz lub rosnące w niekorzystnych warunkach. Zamieranie pędów zaczyna się od wierzchołka i postępuje do podstawy. Liście lub igły najpierw żółkną, a następnie brązowieją. Porażony pęd zamiera. Konieczne jest wycinanie porażonych pędów poniżej miejsca ich porażenia i ich palenie.
- Plamistość liści - jest wywoływana prze różnego rodzaju grzyby. Na liściach pojawiają się owalne, brązowe plamy, które z czasem się powiększają, zajmując całą powierzchnię liści. Liście wkrótce obumierają. Rozwojowi choroby sprzyja duże zagęszczenie roślin i brak wymiany powietrza wokół nich.
Poniżej znajdują się pomocne linki do stron internetowych polskich dystrybutorów środków ochrony roślin. Znajdą na nich Państwo nazwy handlowe preparatów jak również opis ich zastosowania. Znajdują się tam też dokładne opisy objawów obserwowanych na porażonych roślinach. Są one bardzo pomocne w celu dokładnego ustalenia czym została porażona, bądź zainfekowana roślina.
